Gemeente heeft nog geen grip op kosten jeugdzorg

De gemeente Woerden gaat bezuinigen op de jeugdzorg, maar heeft nog geen grip op de stijgende kosten. De kosten voor jeugdzorg zijn de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen, niet alleen in Woerden maar in heel Nederland. De gemeente heeft echter geen directe invloed op de kosten, omdat de jeugdzorg een “open-einde-regeling” is. De gemeente is namelijk verplicht om de zorgkosten te vergoeden als een kind of jongere door bijvoorbeeld de huisarts wordt doorverwezen naar een hulpverlener.

Om te bezuinigen gaat de gemeente de inzet van WoerdenWijzer vergroten. WoerdenWijzer is een onderdeel van de gemeente. De bedoeling is dat WoerdenWijzer meer gesprekken gaat voeren met het kind en ook met de ouders. Het doel is passende zorg te bieden, maar daarbij ook te streven naar minder kostbare en minder langdurige zorg.

Donderdagavond 3 oktober werden de leden van de gemeenteraad geïnformeerd over de plannen om te bezuinigen. In de presentatie die de raadsleden kregen stonden termen zoals “intensieve samenwerking”, “beleidsmatige gesprekken”, “intensiveren van de praktijkondersteuners bij de huisartsen” en “meer groepsaanbod en minder individuele begeleiding.”

“Terug naar het normale leven”

De plannen van de gemeente lijken op grond van de presentatie weinig concreet. De gemeente heeft dan ook geen directe invloed op de doorverwijzingen naar de jeugdzorg. Wethouder Jacques Rozendaal zei dat het spannend is of de bezuiniging van 1,2 miljoen euro in 2025 gaat lukken. Vanwege de onzekerheid stelt hij voor om een zogenaamde stelpost in de begroting op te nemen, een veiligheidsmarge voor het geval de bezuinigingen niet gehaald worden.

Over de grotere rol van WoerdenWijzer zegt de wethouder: “Niet doorverwijzen, zelf gesprekken voeren, terug naar het normale leven!” Voor dat doel zal WoerdenWijzer in 2025 een bedrag van rond de 600.000 euro extra krijgen.

Nog meer cijfers

In de begroting zal als de gemeenteraad akkoord gaat een bezuiniging voor de jeugdzorg opgenomen worden van € 1,2 miljoen in 2025 en € 2,0 miljoen voor 2026 en daarna. Op de voorgestelde begroting staat een totaal bedrag voor de jeugd van naar schatting rond de 20 miljoen euro, inclusief de ambtelijke inzet.

Steeds meer jongeren krijgen een vorm van jeugdzorg. In Woerden waren dat in 2023 een op tien jongeren tot 18 jaar. 1568 kinderen en jongeren werden in 2023 doorverwezen naar de jeugdzorg. Soms hebben kinderen langdurige zorg nodig, langer dan bijvoorbeeld een jaar. Bijna de helft van de kinderen en jongeren werd door de huisarts naar een zorgverlener doorverwezen. Ook consulenten, andere artsen en rechters verwijzen door. Bij ingewikkelde echtscheidingen krijgen de kinderen soms een “ondertoezichtstelling” van de rechter. Daarom gaat de gemeente Woerden ook met rechters praten, omdat een kostbare ondertoezichtstelling misschien door een andere aanpak kan worden vervangen.

Er zijn veel aanbieders van zorg; in Woerden zijn er 180 verschillende zorgaanbieders.

Landelijk probleem

De stijgende kosten van de jeugdzorg zijn niet alleen een Woerdens probleem. In Amsterdam is de situatie nog erger, daar zit een op de zeven jongeren in een zorgtraject, in Woerden een op de tien. In heel Nederland stijgen de kosten voor de jeugdzorg. Het Rijk geeft onvoldoende geld aan de gemeenten om dat op te vangen.

Ongeveer tien jaar geleden, in 2015, heeft de rijksoverheid de zorg voor de jeugd neergelegd bij de gemeenten. Eerder al bleek het aantal jongeren dat zorg nodig had te stijgen. Het kabinet-Schoof gaat volgens het regeerprogramma 1 miljard euro op de jeugdhulpverlening bezuinigen (op een totaal van 6,5 miljard euro). Alle gemeenten krijgen daardoor vanuit het Rijk nog minder geld voor dit doel.

Oorzaken van steeds meer jeugdzorg

Er zijn twee belangrijke oorzaken van de landelijke toename van de jeugdzorg: meer problemen die jeugdigen ervaren, maar ook door een groter aanbod van jeugdzorg. De marktwerking in de jeugdzorg veroorzaakt een steeds grotere vraag.

De Amsterdam wethouder Marjolein Moorman (PvdA) vertelde aan de landelijke krant NRC dat driekwart van de kinderen in die stad slachtoffer is van de omstandigheden. Een op de vijf jongeren leeft daar in armoede, of ze zijn betrokken bij een ingewikkelde echtscheiding van hun ouders. Er is ook een lerarentekort, en tenslotte zijn er nog de sociale media waar jongeren aan worden blootgesteld.

Volgens het Nederlands Jeugdinstituut ervaren steeds meer jongeren gevoelens van stress, angst, somberheid en eenzaamheid. Er wordt steeds meer van kinderen gevraagd. Ze worden bijvoorbeeld vaker getoetst op school. Ouders zijn bij achterblijvende prestaties sneller dan vroeger geneigd om bijles te regelen. Kinderen krijgen daardoor het idee dat ze niet goed genoeg zijn. En zo een probleem moet dan worden opgelost, terwijl pech en vervelende gebeurtenissen misschien wel gewoon bij het leven horen. Ook maken veel jeugdigen zich zorgen over de toekomst, over de klimaatcrisis, over armoede of over het tekort aan woningen. Volgens het Nederlands Jeugdinstituut kan jeugdzorg niet alle vragen of problemen van kinderen en jongeren oplossen. De volwassenen om de jongere heen kunnen een rol spelen, door een fijne en hoopvolle omgeving te bieden om in op te groeien. Dit is ook wat in Woerden wordt gehoopt, dat de sociale basis rond een kind de problemen meer gaat opvangen.

De Haagse wethouder Hilbert Bredemeijer (CDA) constateert dat de stijging van de kosten ook veroorzaakt wordt door de marktwerking. „Kwetsbare kinderen met ingewikkelde zorgvragen moeten lang op hulp wachten, terwijl de lichte zorgvragen door de marktpartijen worden afgehandeld. Zo heeft het aanbod de vraag gecreëerd en zijn de kosten explosief gestegen.” Ook de Jeugdautoriteit constateert “Een breed aanbod van jeugdzorg creëert vraag en leidt tot meer gebruik.” En dat terwijl de verwijzingen en interventies lang niet altijd noodzakelijk zijn volgens de Haagse wethouder. In Woerden is geconstateerd dat bovenop dit alles de tarieven van de zorgaanbieders ook nog stijgen.