Drinkwatertekort dreigt in Utrecht

Drinkwaterbedrijf Vitens draait er niet omheen: het begint nijpend te worden in de provincie Utrecht. Zeker in de zomer is er maar net genoeg water. Daarom is in Schalkwijk, vlakbij Houten, een mini-onderzoekscentrum ingericht. We kijken een ochtend mee in de zoektocht naar dat broodnodige goedje: water.

Er klinkt wat gemor uit de hoek van de aannemer. Zijn team is bezig om stapje voor stapje dieper in de grond van Schalkwijk te boren. Maar een meter of zestig onder de grond gaat dat boren steeds langzamer. “Klei, gok ik”, verzucht hij. Lastiger om doorheen te komen voor zijn boor, maar uitstekend nieuws voor drinkwaterbedrijf Vitens.

Klei is fijn, is de korte samenvatting voor de mensen die grondwater onderzoeken. Wil je grondwater drinkbaar kunnen maken, helpt klei namelijk een handje, legt projectmanager Muriël Houdé uit. “Grondwater zit als het ware verstopt onder meerdere lagen in de grond. Als er een dikke kleilaag bovenop ligt, betekent dat meestal dat het grondwater niet vies wordt. Klei houdt dat tegen, zodat het water van goede kwaliteit is.”

Water sijpelt naar Schalkwijk

Om dat helemaal zeker te weten, gaat deze hele week een buis de grond in. Tot hij ongeveer op 200 meter diepte zit. Dat gebeurt specifiek in Schalkwijk, omdat dat precies een punt in de provincie is waar het water uit de Utrechtse Heuvelrug langzaam heen sijpelt. Houdé laat een paar bakken zien die tot nu toe uit de grond zijn gehaald. Van zand, tot grind, en uiteindelijk iets wat op klei lijkt. “Door die te analyseren weten we hoe de bodem is opgebouwd en ook hoe die opbouw gaat reageren als wij er water uit gaan pompen.”

Waarom is er een drinkwatertekort in Utrecht?

Specifiek in de regio’s Utrecht, Amersfoort en Twente begint het volgens Vitens nijpend te worden. Omgevingsmanager van Vitens, Janne Fuchs, legt uit hoe dat komt. “Enerzijds komen hier steeds meer mensen wonen. En hoe meer mensen er zijn, hoe meer water zij gebruiken. Ook als er extra bedrijven in de regio bijkomen, vragen zij extra water. Anderzijds speelt klimaatverandering een rol. Hoe warmer het wordt, zeker in de zomer, hoe vaker mensen hun tuin sproeien en zwembaden vullen.”

Als Vitens niets doet, voorspellen ze vanaf 2030 een drinkwatertekort in deze regio. Daarom is het bedrijf op meerdere plekken bezig met onderzoeken of er een nieuwe bron aangeboord kan worden. Het eiland van Schalkwijk is één van de locaties. Maandenlang wordt er onderzoek gedaan.

Watertekort of niet, Vitens mag niet zomaar van het Schalkwijkse grondwater, drinkwater maken. Stoffen als PFAS, of geneesmiddelen die grondwater vervuilen, maken dat niet alles makkelijk drinkbaar is. En niet te vergeten: mocht Vitens echt gaan boren, moet Schalkwijk er zelf niet te veel last van hebben. “Het is niet de bedoeling dat het bijvoorbeeld iets doet met het waterpeil van de weilanden van Schalkwijkers”, vertelt projectmanager Houdé.

De provincie Utrecht is de hoeder van het grondwater en werkt samen met Vitens. “Zorgen voor schoon en genoeg drinkwater is een gedeelde verantwoordelijkheid en we zien dat de toegang tot dat drinkwater onder druk staat”, zegt provinciewoordvoerder Jiri Glaap. Uiteindelijk gaat de provincie over de beslissing of Schalkwijk wel of niet als nieuwe waterbron gebruikt mag worden. “De verwachting is – gezien eerdere onderzoeken – dat we de vergunning kunnen verlenen”, aldus Glaap.

7 miljoen kuub water

Mogelijk gaat Schalkwijk – en dan vooral haar grondwater – voor een deel van de oplossing zorgen. Er zou daar 7 miljoen kuub water per jaar uit de grond kunnen worden gehaald. Maar da’s niet genoeg, weet ook provinciewoordvoerder Glaap. “Nieuwe woonwijken hebben natuurlijk ook aansluitingen voor drinkwater nodig.” Daarom kijkt de provincie naar uitbreiding van een paar bestaande winlocaties, en is de nieuwe locatie in Schalkwijk kansrijk.

Projectmanager Houdé schudt ondertussen nog wat grind van haar handen. Met een grote lach stopt ze haar vinger in een kleilaag. “Dit is goed, hè. Dan hoor je ons denken: yes, we zien klei. Als later blijkt dat we het hier veilig naar boven kunnen pompen, kunnen we het voorspelde tekort misschien voorkomen.”

Op zeer korte termijn zal de nieuwe waterwinplek in Schalkwijk er niet komen: Vitens is dit hele jaar nog bezig met onderzoeken. Pas daarna begint de vergunningaanvraag en moeten er veel nieuwe leidingen worden aangelegd. Op z’n vroegst in 2030 zou in Schalkwijk het eerste water omhoog gepompt gaan worden. “Maar eerst maar verder met die lagen in de bodem”, aldus Houdé. “Nog maar 140 meter te gaan.”

Bron: RTV Utrecht
© RTV Utrecht / Roos van Bijnen